انواع اسم در زبان عربی از نظر جنس

مذکر و مونث

    مذکر : اسمی است که بر انسان یا حیوان نر دلالت دارد .

    مانند : دیک ( خروس ) ، احمد ، ثور ( گاو نر )

انواع مذکر :

1-     مذکر حقیقی : که بر انسان و حیوان  نر دلالت دارد .مانند : حسن ، سعید ، ثعلب ( روباه)

2-     مذکر مجازی : که بر اشیاء مذکر دلالت دارد . مانند : کتاب ، قلم ، قمر

      مونث : اسمی است که بر انسان یا حیوان مادّه دلالت دارد .

     مانند : سکینة ، بقرة ( گاو ماده)

  

علائم مونث :

1-     ة تانیث ؛ مانند : فاطمة ، منضدة ، حدیقة

2-     الف مقصوره (ی ، 1) زائده : کبری ، عطشی ، دنیا

3-     الف ممدوده ( اء) زائده : صحراء ، خضراء ، زهراء

توجه : راه تشخیص الف مقصوره و الف ممدوده زائده ؛ اگر آنها را از کلمه حذف کنیم و فقط دو حرف ماند الف مقصوره و ممدوده اصلی یعنی جزء اصل کلمه می باشند و مونث نیستند بلکه مذکر هستند . مانند : فتی ، بناء ، ابقاء ، بقاء عصا ، مرتضی و اگر با حذف آنها سه حرف باقی ماند آن کلمات مونث می باشند . مانند : عذراء ، زهراء

     صحراء ، فُضلی

    توجه : همزه آخر مصادر افعال ثلاثی مزید اصلی می باشند یعنی نشانه مونث نیستند

     مانند : امضاء ، انزواء ، انقضاء

    توجه : کلمات بر وزن : فُعلی ، فَعلی ، فعلاء حتما ً مونث هستند . مانند : عَطشی، کبری

    زهراء

انواع مونث :

1-     مونث حقیقی : که بر انسان و حیوان ماده دلالت دارد .مانند : فاطمة ، سعیدة

   بقرة

2-     مونث مجازی : که بر اشیاء مونث دلالت دارد . مانند : مدرسة ، جنة ، شمس

3-     مونث لفظی : اسمی که مذکر است اما علامة مونث دارد .

مانند : معاویة ، حمزة ، طلحة ، زکریاء

توجه : فعل ، ضمیر ، اسم اشاره ، اسم موصول ، صفت و خبر مشتق برای مونث لفظی بصورت مذکر بکار می رود .

مانند : هو معاویة ، جاء حمزةُ

4 – مونث معنوی : اسمی که مونث است اما علائم مونث ندارد .

مانند : امّ ، زینب ، کلثوم ، اُخت

اسم مونث در موارد زیر معنوی است

1-     برخی اسمهای علم مونث : مریم ، زینب ، مُنی ، هُدی

2-     اسم های مختص جنس مونث : امّ ، اخت ، بنت

3-     اسم های شهرها و کشورها : ایران ، طهران ، عراق

4-     اسم اغلب اعضای جفت بدن : عین (چشم ) ، ید ( دست) رِجل ( پا ) ، اُذُن

 ( گوش ) ، قدم . غیر از : حاجب (ایرو) ، خدّ (گونه)

5-     برخی از اسم های سماعی : ارض ، شمس ، دار ، نار ، نار ، نفس ، حرب ،                جحیم ، بئر ، سن ّ ، جهنم ...

انواع مونث مجازی

1-     اسامی قبایل و عشایر : قریش ، تمیم ، ثقیف ، بنی هاشم

2-     جمع مکسر که بر غیر انسان دلالت دارد : حقول ( دشتها ) ، انجم ، الخیول

( دسته اسبها )

توجه : فعل، ضمیر، اسم اشاره ، اسم موصول برای جمع مکسر غیر انسان بصورت مفرد مونث بکار میرود .

مانند : ذهبت الخیول ، هذه الکتب

توجه : برخی اسم ها هم مونث هستند و هم مذکر

مانند : روح ، سبیل، سلاح، طریق، عقاب ، عقرب، عنکبوت، قمیص، فردوس

توجه : مونث حقیقی و مجازی بر مونث لفظی و معنوی مقدم می باشد یعنی ابتدا کلمه ام ّ مونث حقیقی و شمس مونث مجازی است سپس معنوی و مجازی