آموزش فعل ماضی در زبان عربی هفتم به سبک جدید

به نام خدا

دراین پست ، روش تدریس افعال در کتاب عربی هفتم «با رویکرد جدید ترجمه محور» را به  همکاران عزیز تقدیم می کنم.

این روش تدریس ، کاری است از استاد محترم جناب دکتر تقوایی عزیز از مؤلفین کتاب عربی هفتم ، که چند روز قبل ارسال فرمودند و فرصتی نبود که تقدیم شود.

پیشاپیش از ایشان به خاطر ارسال این مطلب تشکر می کنم وسعی نمودم که عیناً و بی کم و کاست آورده شود.

در یکی از پست ها (اینجا) به طور اختصار روش تدریس افعال را آورده ام و ان شاء الله در یک پست دیگر نیز مکمل و شرح آن را خواهم آورد وسعی می کنم با ارائه پاورپویینت درس 12 همراه باشد.

اما روش تدریس استاد دکتر تقوایی:

اهداف کلّی
1- آموختن 18 کلمۀ جدید
2- آموزش مکالمه به زبان عربی
3- آموزش معادلِ عربی دو جملۀ «او انجام داد.» و «آن ها انجام دادند.»
4- آشنایی با فعل ماضی صیغه های فَعَلَ، فَعَلا، فَعَلوا، فَعَلَتْ، فَعَلَتا و فَعَلْنَ
مقدمه :
   این درس اولین درس برای آموزش فعل ماضی و مهمترین درس کتاب است ؛ چون برای اولین بار است که فعل ماضی با این روش آموزش داده می شود  . مهمترین مسأله در این درس «شناخت و ترجمه فعل» است و موارد زیر جزء اهداف آموزشی درس نمی باشد و از مطرح نمودن آن باید اجتناب نمود.1- معرفی صیغه های غایب ، مخاطب و متکلم
2- صرف های سنتی فعل ؛ مثل : کتب ، کتبا ، کتبوا و ...
3- پرسش از دانش آموز برای ساخت صیغه ؛ مثلا : جمع مذکرغایب « نصر»
4- ترجمه فعل از فارسی به عربی

لطفا به مراحلی که در این درس بیان می شود دقت بفرمایید

1-  المعجم ( لغت نامه):جاءَ: آمد   سَأَلَ:پرسید ،خواست   فَعَلَ: انجام داد    لِماذا: برای چه، چرا   جَلَسَ: نِشست   سَمِعَ: شنید    کانَ: بود    ماء: آب   جَمَعَ: جمع کرد    شَرِبَ: نوشید    کَتَبَ: نوشت    واجِب: تکلیف      ذَهَبَ: رفت    طَرَقَ: کوبید لِأَنَّ: زیرا      رَجَعَ: برگشت    فَتَحَ: باز کرد    لَعِبَ: بازی کرد    

مرحله اول: آشنا کردن دانش آموزان با مفهوم فعل
معرفی  واژگان ، بهترین فرصتی است که باید دانش آموز را با مفهوم فعل آشنا کنید. به هر حال دانش آموز باید فعل را بشناسد و ترجمه واژگان فرصتی مغتنم ، برای تحقق این هدف است .
به دانش آموزان می گوییم :
جاء یعنی «آمد» و «آمد» در فارسی یک فعل ماضی است .
بنابراین کلمات « جلس – جمع – ذهب و ... » با توجه به معنی آنها در زبان فارسی ، فعل به شمار می آیند .  
2- ترجمه متن: الأَب- مَنْ طَرَقَ الْبابَ؟                   الْوَلَدُ- صَدیقی ، طَرَقَ الْبابَ.
      - هَلْ کانَ مَعَ أَمِّـهِ؟                        - لا؛ کانَ مَعَ أَبیـهِ.
      - ماذا سَأَلَـﻚَ؟                               - هوَ سَأَلَ: «ما هیَ واجِباتُنا؟»
      - لِماذا سَأَلَ هذا السُّؤالَ؟                 - لِأنَّـهُ کانَ غائِبـاً.
      - أَ کانَ مَریضاً؟                             - لا؛ ذَهَبَ إلَی الْمُسابَقَةِ.
      - هَلْ هُما خَلْفَ الْبابِ الآنَ؟             - لا؛ هُما ذَهَبا إلَی مَنْزِلِـهِما.

متن دوم نیز مانند همین متن اما بین مادر و دختر است:

الأُمّ     - مَنْ طَرَقَت الْبابَ؟                    الْبِنْتُ - صَدیقَتی ، طَرَقَت الْبابَ.
         - هَلْ کانَتْ مَعَ أَبیها؟                             - لا. کانَتْ مَعَ أُمِّها.
         - ماذا سَأَلَتْـﻚِ؟                                    - هیَ سَأَلَتْ: «ما هیَ واجِباتُنا؟»
         - لِماذا سَأَلَتْ هذا السُّؤالَ؟                     - لِأنَّـها کانَتْ غائِبَـةً.
         - أَ کانَتْ مَریضَةً؟                                - لا. ذَهَبَتْ إلَی الْمُسابَقَةِ.
         - هَلْ هُما خَلْفَ الْبابِ الآنَ؟                  - لا. هُما ذَهَبَتا إلَی مَنْزِلِـهـِما.

مرحله دوم: مقایسه نمودن فعل ها (آشنا کردن دانش آموزان با شکل ها و صیغه های فعل)
( بعد از خواندن وترجمه مکالمه ، فرصتی دیگر بدست می آید که دانش آموزان را با شکل ها وصیغه های فعل آشنا کنیم . آنها با فعل در مرحله واژگان آشنا شدند، اکنون به آنها می گوییم : )
 
با کمک ترجمه فعل ها را در متن درس  پیدا کنید.در قسمت اول « طرق : کوبید  / کان: بود / سأل : پرسید  و ... » 
و در قسمت دوم: « طرقتْ : کوبید / کانتْ: بود / سألتْ: پرسید و ... »

اکنون با استفاده از فعل های موجود در متن ،  به دو مقایسه می پردازیم .
الف- مقایسه (1)

دانش آموزان عزیز، با توجه به اینکه معنای این دو فعل ، یکسان است؛ پس چه فرقی بین آنها وجود دارد ؟
جواب: بله همانطور که اسم ها و ضمیر ها مذکر و مونث دارند، فعل ها نیز مذکر و مؤنث دارند .
« طرق» برای مذکر و «طرقتْ» برای مؤنث بکار می رود .
ب- مقایسه (2)

دانش آموزان عزیز، با توجه به اینکه معنای این دو فعل ، یکسان است ؛ پس چه فرقی بین آنها وجود دارد ؟
جواب: بله همانطور که اسم ها و ضمیر ها شکل « مثنی» دارند، فعل ها نیز شکل « مثنی» دارند .
«ذهبا » برای مثنای مذکر و «ذهبتا» برای مثنای مؤنث بکار می رود .

3- بدانیم :
 
مرحله سوم  : روش ترجمه فعل ماضی
به ترجمه فعل ماضی در زبان فارسی توجه کنید . 

چه نتیجه ای می توان گرفت؟
 1- شناخت ضمیر، به شناخت و ترجمه فعل کمک می کند. مثلا «هو» یعنی « او »  بنابراین: برای عبارت « هو فعل » کدام ترجمه درست است ؟

او انجام داد O    او انجام دادند  O  
و « هم » یعنی « ایشان » . بنابراین: برای عبارت « هم فعلوا » کدام ترجمه درست است ؟

او انجام داد O    ایشان انجام دادند O
2- حروفی که در آخر فعل ها با رنگ قرمز مشخص شده نیز می تواند به شناخت و ترجمه فعل کمک کند.

3- همانطور که در ضمیر خواندیم، برای 6 صیغه عربی ،در زبان فارسی، تنها دو معادل در ترجمه وجود دارد . 
چرا ترجمه «هوفعل» و « هی فعلت » در فارسی یکسان است ؟
چرا ترجمه ی 4 فعل «هما فعلا» ، «هما فعلتا» ، « هم فعلوا» ، «هنّ فعلنَ» یکسان است ؟
   حتما به جواب رسیدید : 
چون در زبان فارسی «مثنی» و «مونث» وجود ندارند و این کار ترجمه را آسان تر می کند .
 بنابراین برای 6 فعل عربی ، دو معادل فارسی وجود دارد. 
1- هو لعبَ :
2- هی لعبتْ :

اوبازی کرد

----------------------------------------------------------------------------                            
   3- هما لعبا :            
   4- هما لعبتا :                            
   5- هم لعبوا :                                  
   6- هنّ لعبنَ :          

ایشان بازی کردند

4- مرحله چهارم: قرائت و ترجمه عبارات تصویر دار صفحه 47

این قسمت قبل از بدانیم قرار داشت ولی آن را مؤخر کردیم تا یادگیری بهتر اتفاق بیافتد.
نتیجه برای معلم: برخلاف روش های سابق ،
نه نیازی است که به غایب ، مخاطب و ... اشاره شود
و نه نیازی به صرف های سنتی ، مثل : ذهب ، ذهبا ، ذهبوا و ... است
و نه نیازی است به ساخت صیغه های مختلف
و نه نیازی است به ترجمه فارسی به عربی (تعریب )

نظرات همکاران عزیز مکمل این روش ها خواهد بود والبته استاد تقوایی هم ، قطعا از نقد شدن روششان ، خوشحال خواهند شد.