کتاب عربی سال هفتم جدید التالیف 1392

اگر دوست داری کتاب عربی سال هفتم دبیرستان و یا اول راهنمایی خودمان را ببینی

بر روی گل زیر کلیک کن

افعال ثلاثی مجرد و مزید در عربی

ثلاثی مجردومزید

توجه : هر گاه بخواهیم بدانیم که فعلی ثلاثی مجرد است یا مزید بی درنگ سراغ اولین صیغه ی ماضی می رویم؛ حال اگر این صیغه سه حرفی بود ، فعل ما « ثلاثی مجرد » است ؛ اگر بیشتر از سه حرف بود ، فعل ما « ثلاثی مزید » است . ( با رباعی مجرد و مزید بعدا آشنا خواهیم شد . )

نکته ی2 :  به آیات زیر توجه کنید :

1-      أمَرَ ربِّی بالْقِسْطِ .

2-      ألنَّجْمُ و الشَّجُر یَسْجُدان .

3-      إنّا فَتَحْنا لَکَ فَتحاً مُبینا .

فعل های  :  ( أمَرَ ، یَسْجُدان ،  فَتَحْنا ) که اولین صیغه ماضی آنها از سه حرف اصلی ( أمَرَ ، سَجَدَ ،  فَتَحَ ) تشکیل شده است ؛ « ثلاثی مجرد » هستند.

تعریف ثلاثی مزید : فعل های ثلاثی مزید فعل هایی هستند که اولین صیغه ی ماضی آنها ، از سه حرف بیشتر است ؛  مانند :  کاتَبَ ، أرسَلُوا ، جَاهدوا ....  که اولین صیغه ی ماضی آنها  ( کاتَبَ ، أرْسَلَ ، جَاهَدَ ) است . 

توجه : در تعیین ثلاثی مجرد و مزید بودن یک فعل ، ملاک اولین صیغه ی ماضی یعنی ( مفرد مذکر غایب )  است.

نکته  3  :  فعل های ثلاثی مزید و مصدر های آنها دارای وزن های مشخصی هستند .

در آیات زیر دقت کنید :

1-      أرْسَلْـنا رُسُلْنا بالبیِّناتِ   2-  فَبِأیِّ آلاءِ رَبَّکُما تُکَذِّبان  3-  والذّینَ هاجَرُوا وجاهَدُوا

فعل های  ( أرْسَلْنا ، تُکَذِّبانِ ، جاهَدُوا ) ؛ که اولین صیغه ی ماضی آنها از سه حرف بیشتر است  أرْسَلَ ( رَسَلَ ) ،  کَذِّبَ ( کَذِبَ )  ،  جاهَدَ ( جَهِدَ )  « ثلاثی مزید »  نامیده می شوند. 

هرچه قالبی باشد ، یاد گرفتنش آسان تر است . تمامی افعال و مصدر های مزید دارای قالب و قاعده هستند و یاد گرفتنشان آسان است. یعنی باب های ثلاثی مزید  قیاسی است و ثلاثی مجرد سماعی است .  

ثلاثی  : سه حرفی                  مزید   :   اضافه دار           ثلاثی مزید  :  سه حرفی اضافه دار

نکته ی4: در این درس با سه باب از باب های ثلاثی مزید آشنا خواهیم شد . همان طور که گفتیم ؛ ماضی ، مضارع و مصدر های ثلاثی مزید همگی دارای قالب و وزن مشخصی هستند که یادگیری آن ها را آسان تر می کند.

چون زبان عربی و زبان قرآن ،  زبان  « حرکت »  است و با تغییر حرکات معانی عوض می شود ؛ پس رعایت دقیق حرکات یکی از اصول آموزش دقیق زبان قرآنی است. 

نکته ی5: باب های ثلاثی مزید:

(1) باب « إفعال »

1- ماضی این باب بر وزن  « أفْـعَلَ  » است ، مثل :  أحْسَنَ  ، أرْسَلَ ، اَقْدَمَ

2- مضارع این باب بر وزن « یُـفْعِلُ » است ،  مثل :  یُحْسِنُ  ، یُرْسِلُ ، یُقْدِمُ

3- مصدر این باب بر وزن  « إفـعال » است ،  مثل : إحسان  ، إرْسال اِقدام                                     

نکته ی 6: مصادر افعال « ثلاثی مجرد » و ماضی و مضارع آنها ، قالب مشخصی ندارد! پس باید فقط با تکرار و تمرین و دیدن و شنیدن آنها را باید یاد گرفت یعنی سماعی می باشد : مانند :                       

توجه :  همه ی فعل ها  ، چه مجرد چه مزید ، دارای « مصدر » هستند و مصدر پایه و اساس فعل است.

(2 ) باب « تـفعیل »                   

نکته ی7:

1- ماضی این باب بر وزن    « فَعَّلَ » است ،    مثل :  عَلَّمَ ،   کَذَّبَ ، قَدَّمَ

2 - مضارع این باب بر وزن « یُفَعِّلُ » است ،  مثل :  یُعَلِّمُ ،  یُکَذِّبُ ، یُـقَدِّمُ

3- مصدر این باب بر وزن    « تَفْعیل » است ، مثل : تَعْلیم ، تَکْذِیب ، تَقدیم

 سوال1 : چرا فعل «  عَلَّمَ » ثلاثی مزید است؟

      چون اولین صیغه ی ماضی آن «  عَلَّمَ » بیشتر از سه حرف دارد؛ یعنی ، چهار حرفی است ، زیرا حرف لام تشدید دارد.

سوال2 :  صیغه های اول ماضی در دو باب « افعال » و « تفعیل » چند حرف زاید دارند؟

      یک حرف زاید دارند ، مانند : أحْسَنَ ( ماضی باب افعال )  عَلَّمَ ( ماضی باب تفعیل ) هر کدام یک حرف زاید دارند ؛ « أ » در أحْسَنَ  و  « لـِ  » در عَلَّمَ حروف زایدند.